Ακόμα και σήμερα, παρόλη την διαφημιστική καμπάνια κατά του καπνίσματος, τις βλαβερές του επιδράσεις στην υγεία και με την απαγόρευση στους δημόσιους χώρους, το κάπνισμα εξακολουθεί και επιλέγεται από τους έφηβους, αν και σε μικρότερο βαθμό, ως μία καθημερινή συνήθεια που θα τους …μεγαλώσει γρηγορότερα ενδεχομένως;

Ναι και εγώ κάπνιζα από την εφηβεία μου, δεν θυμάμαι ακριβώς την ηλικία αλλά θυμάμαι πως ήταν «της μόδας» το να καπνίζεις και μάλιστα σήμαινε πως «κάτι κάνεις!».

Σήμερα, δεν καπνίζω πλέον και θεωρώ τον εαυτό μου και από τους τυχερούς, εφόσον δεν δυσκολεύτηκα καθόλου να το σταματήσω, σαν να βγήκε από μόνο του, θα έλεγα, ενώ δεν σκεφτόμουν να «το κόψω», σαν να το απέβαλλε ο οργανισμός μου. Μάλιστα, τους πρώτους μήνες αναρωτιόμουν τι μου συμβαίνει ή τι ασθένεια έχω που δεν θέλω να καπνίσω! Θεωρώ ότι ήταν ίσως μία από τις καλύτερες πράξεις που έκανα για τον εαυτό μου και εννοείται βέβαια πως δεν το μετανιώνω. Αντίθετα, το συνιστώ και σε όσους καπνίζουν ακόμα! Ας γυρίσουμε όμως και πάλι στο θέμα μας.

Γιατί επιλέγει ο έφηβος το κάπνισμα;

Σίγουρα, όποιος καπνίζει τις πρώτες φορές, νιώθει πως δεν είναι και μία τόσο ωραία συνήθεια, καθώς συνοδεύεται από την άσχημη μυρωδιά σε κάποιον που δεν είναι συνηθισμένος ή τον γνωστό «βήχα πνιξίματος», εφόσον δεν είναι ακόμη μαθημένος να «κατεβάζει» τον καπνό. Παρόλα αυτά, η βλαβερή αυτή κατάσταση γρήγορα γίνεται συνήθεια και ξεπερνάει την άσχημη αρχική εμπειρία.

Ας δούμε λοιπόν ποιοι παράγοντες μπορεί να θεωρηθούν αιτίες-δικαιολογίες να ξεκινήσει ένας έφηβος ή μία έφηβη το κάπνισμα, όσο και αν δεν του/της αρέσει στην αρχή:

• Γονείς καπνιστές: ναι, θυμάμαι και οι δικοί μου κάπνιζαν, ο πατέρας μου κυρίως. Έχει φανεί πως υπάρχει συσχέτιση, εφόσον συνηθίζεται κάπως η μυρωδιά του καπνού και δεν είναι κάτι εντελώς ξένο στον έφηβο, που μπορεί ως πιο μικρό παιδί να παραπονιόταν, τώρα όμως μπορεί να το βλέπει ως το «μεγάλωμά του».
• Μεγαλύτερα αδέλφια, συγγενείς, φίλοι καπνιστές: καπνίζουν σχεδόν όλοι γύρω μου…
• Περιέργεια: Να δω τι είναι αυτό που κάνουν όλοι, να έχω την εμπειρία, να «γνωρίζω»
• Στυλ, μαγκιά, ένδειξη αυτοπεποίθησης: θεωρείται ένδειξη ωριμότητας, άσχετα αν τελικά είναι μία ανώριμη πράξη, αφού «πληρώνω για να αρρωστήσω»
• «Ακολουθώ τους συνομηλίκους μου»: Ανάγκη αποδοχής και τρόπος να μπω στην ομάδα, δεν θέλω να διαφέρω από τους ομοίους μου, για να μην με κοροϊδέψουν ή με θεωρήσουν οπισθοδρομικό, όπως λέει και η παροιμία: «με όποιον δάσκαλο καθίσεις, τέτοια γράμματα θα μάθεις!»
• «Θεωρώ ότι γίνομαι κάποιος»: Σαν να ανεβαίνω στα μάτια μου ή στα μάτια των τρίτων, νιώθω ότι κάνω κάτι σπουδαίο!
• Σύνδεση με ευχάριστες στιγμές: «Ωραία περνάμε, πάμε να κάνουμε ένα τσιγαράκι!»
• Σύνδεση με δυσάρεστες στιγμές και τρόπος διαχείρισής τους: «Νιώθω πολύ χάλια, δεν μπορώ να το αντέξω αυτό …, θέλω ένα τσιγάρο!»
• Τρόπος διαχείρισης της αμηχανίας: «Ντρέπομαι ή νιώθω άβολα και αμήχανα, κάτι να κάνω, κάτι να κάνω και τα χέρια μου, ας ανάψω ένα τσιγάρο και να «κρυφτώ» πίσω από τον καπνό του!»
• Αντιδραστικότητα: Για να εκφράσω την αντίδρασή μου στους κανόνες και στα «πρέπει», μόνο που το κάνω βλάπτοντας τον εαυτό μου!
• Διαχείριση του στρες: παρόλο που δεν ισχύει, το χρησιμοποιούν ως δικαιολογία ακόμα και οι ενήλικες: «θέλω ένα τσιγάρο για να ηρεμήσω!»
• Καλύτερη συγκέντρωση: «Με το κάπνισμα νιώθω ότι μπορώ να συγκεντρωθώ καλύτερα!»
• Άγνοια του εθισμού: Δεν θα εθιστώ εγώ! Υπερτίμηση του εαυτού μου, πιστεύοντας πως αυτά ισχύουν για τους άλλους που είναι πιο αδύναμοι, εγώ ότι ώρα θέλω το κόβω! Έρευνα έχει δείξει πως περίπου το 60% των νέων πιστεύει ότι μπορεί να δοκιμάσει αφού θα το κόψει πριν το συνηθίσει ενώ γύρω στο 25% θεωρεί ότι ο καπνιστής μπορεί να το σταματήσει όποτε θέλει.

Έχει φανεί επίσης μέσα από έρευνες, πως μέσα στις αιτίες, βρίσκονται επίσης:

• Εύκολη πρόσβαση στη διαθεσιμότητα του καπνού
• Επίδραση της διαφήμισης
• Φτωχή ενημέρωση και εκπαίδευση
• Φτωχό κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο

Βλέπουμε λοιπόν πως λόγοι-δικαιολογίες για να ξεκινήσει ένας έφηβος ή ακόμη και ένας ενήλικας το κάπνισμα, υπάρχουν πολλοί. Πολλές επίσης είναι και οι επιπτώσεις στην υγεία μας, στη σεξουαλική λειτουργία, αλλά και στην αναπαραγωγική ικανότητα των καπνιστών. Αξίζει άραγε να λειτουργεί και ως μέσον για να νιώσεις πως οι άλλοι σε υπολογίζουν, πως θα ανέβει η δημοτικότητά σου, ότι θα θεωρηθείς πιο «μάγκας»; Πόσο αλήθεια πληρώνεις και με πόσο πάθος για να αρρωστήσεις και να χάσεις τη ζωή σου, πόσο σημαντικό είναι για σένα να αυτοκτονείς μέρα με την ημέρα; Τα πιο παλιά χρόνια, δεν γνώριζαν, δεν υπήρχε ενημέρωση αλλά και γνώση γύρω από τις συνέπειες στην υγεία, σήμερα όμως; Δεν έχεις δικαιολογία για να το συνεχίζεις…

Μαρίνα Μόσχα